“Afetler, kişinin hayatı boyunca katlanabileceği en travmatik olaydır ve bu tecrübe uzun periyotta kişinin ruh sıhhatini değerli ölçüde etkileyebilir” diyen İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Psikiyatristi Kısmından Dr. Öğr. Üyesi Sezai Uyar, afetlerin tesirlerini anlayabilmek için toplumsal olarak yaşanan travmanın tesirleri ve bu süreçte ruh sıhhati için yardım almanın ehemmiyetini açıkladı.

Tüm Türkiye’yi yasa boğan Kahramanmaraş merkezli zelzelenin akabinde yaraların sarılmaya çalışıldığı bu günlerde, “afetin toplumda yarattığı tesirleri fark etmeliyiz ve bununla yanlışsız biçimde başa çıkmalıyız” diyen Psikiyatri Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Sezai Uyar; “afetlerde yaşanan toplumsal travmaların tesirlerini azaltabilmek için birinci evvel yüksek risk kümelerini tespit etmeliyiz ve bu riskli kümelerden başlayarak ruh sıhhati tedavi planlaması yapmalıyız” dedi. 

En çok risk altında bulunanların ise; yaralılar, çocuklar, bayanlar, evvelce travması olanlar, yakınlarını kaybedenler ve kurtarma işçileri olduğunu vurgulayarak afet sonrasında bu kümelerde görülebilecek psikiyatrik problemlerin önüne geçilmesine yönelik olarak değerli ihtarlarda bulundu.

‘Depremden Sonra 4 Evreden Oluşan Bir Sürece Girdik’

Depremden sonra toplumsal olarak yaşanan ruhsal sürecin 4 evreye ayrıldığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Uyar, bu evreleri şu sözlerle açıkladı; 

“Depremin çabucak sonrasında toplumsal olarak çoklukla güçlü bir işbirliği ve dayanışma içerisinde hareket ettiğimiz birinci evreye gireriz. Sarsıntısı izleyen birkaç hafta ile birkaç aylık periyodu kapsayan süreçte ikinci evreyi yaşarız.  Buna ahenk evresi deriz, biz şuan bu evredeyiz.  Bu etapta, yorgunluk, baş dönmesi, baş ağrısı, bulantı üzere belirtilerle hekimlere müracaatlar artmaya başlar. Öfke, huzursuzluk ve toplumdan uzaklaşma görülür. 

“İnsanlar bu devirde duygusal dengesizlikler yaşayabilmektedir” diyen Dr. Öğr. Üyesi Uyar, afetzedeler ve toplumdaki öbür şahısların yaşayabileceği fizikî ve ruhsal tesirleri sıraladı;

• Yorgunluk
• Baş dönmesi
• Bulantı
• Titreme
• Mide rahatsızlıkları 
• Uyku bozukluklar 
• Ağlama isteği
• Anksiyete
• Depresyon
• Yas 
• Kararsızlık
• Konsantre olamama
• Dikkat dağınıklığı 

“Bizi bekleyen üçüncü evre ise bir yıla kadar uzayabilir. Bu evrede onarma çalışmalarının en güzel formda yerine getirilmesi beklentisi içerisinde olacağız. Sarsıntım üzerinden geçen birkaç yıllık mühlet ise dördüncü evre, yani son evrededir ve afetzedeler fakat bu evrede ömür ile bütünleşebilecekler.”

Afetten kurtulma süreci “ikinci bir afettir”

“Afeti gören herkes etkilenir. Kayıp ve travmalar herkesi direkt tesirler. Ayrıyeten, afete maruz kalan topluluğun bir kesimi olmakta birçok bireyde duygusal izler bırakır. Afeti gören, tanıklık eden herkes bir manada kurbandır. Basın yoluyla ikinci elden ağır afet tecrübesine maruz kalmak bile şahısları etkiler” kelamlarıyla tüm ülkemizin zelzeleden ne kadar etkilendiğinin altını çizen Dr. Öğr. Üyesi Uyar kelamlarına şu tabirlerle devam etti;

“Afeti yaşayan ve hayatta kalanların afetten kurtulma süreci “ikinci afet” olarak tanımlanır. Afet, günlük hayatı birçok istikametiyle etkilediği için afetten sağ kalanlar birden çok sayıda sorunla karşı karşıya kalır. İnsanların, yitirdiği yakınları, süreksiz barınak, giysi ve yiyecek temini, ulaşım imkânı, mali takviye için müracaat, işsizlik sigortası, gelir vergisi yardımı, tıbbi bakım alınması, yıkım için yardım, paklık, hafriyat çalışmaları vb. gereksinimleri olabilir. Süreksiz yerleşim yerinin temini üzere temel gereksinimlerin karşılanması esnasında birçok problemle karşılaşılır.”

Birçok İnsan Ruh Sıhhati Hizmetlerine Muhtaçlığı Olduğunu Düşünmüyor

“Deprem sonrasında birçok afetzede ruh sıhhati hizmeti almak için müracaatta bulunmayacak zira toplumumuzda ruh sıhhati hizmetleri demek meczuplukla muadil görülüyor. Afetten kurtulan birine ruh sıhhati alanında yardım önermek onur kırıcı görülüyor zati afetzede halkımız da hala eski yaşantılarını bir ortaya getirme uğraşı içinde birçok sorunla uğraşıyor. Özcesi tüm bu süreçte ruh sıhhati dayanağı eksik kalıyor.”

Yardım Almaktan Çekinmeyin

Ruh sıhhati vazifelilerinin afetlerde gerilim tepkileri, bunlarla başa çıkma hünerleri ve uygun kaynaklar konusunda tüm toplumu eğitmesi gerekiyor. Öteki bir sözle, halkımızı afetin tesirleri, kendi kendine yardım müdahaleleri ve ek bir yardım için nereye başvurulacağı bilgisi toplumun tümüne ulaştırılmalıdır. 

“Ruh Sıhhati Planı”, Vilayet Afet Planı’nın Bir Kesimi Olmalıdır

Afetlerde ruh sıhhati hizmetlerinin toplumun gereksinimlerine nazaran düzenlenmesinin epey kıymetli olduğunun altını çizen Dr. Öğr. Üyesi Uyar bu husustaki görüşlerini şu cümlelerle lisana getirdi; 

“Ruh sıhhati programı hazırlanırken, toplumun demografik ve karakteristik özellikleri göz önüne alınmalıdır bu nedenle afetlerde ruh sıhhati hizmetleri sunan başka tertiplerle uyumu sağlamak, toplumun afet devrinde ruh sıhhati gereksinimlerine efektif karşılıklar vermek gayesiyle afetlerde ruh sıhhati planı, Vilayet Afet Planı’nın bir modülü olmalıdır.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı